İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü bünyesindeki yapılan çalışmayla, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde 11 vilayette yaklaşık 400 kilometre uzunluğundaki zelzele yüzey kırığı kesintisiz olarak insansız hava aracıyla kayıt altına alındı.
DEİN YARIKLAR KAYIT ALTINA ALINDI
İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsünden Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cengiz Yıldırım yürütücülüğünde birebir enstitüden Prof.Dr. Mehmet Akif Sarıkaya, Doç. Dr. Orkan Özcan ve Dr. Semih Sami Akay tarafından Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’taki sarsıntıların akabinde zelzele yüzey kırığının kesintisiz görüntülenmesi için çalışma başlatıldı.
Bu kapsamda bilim insanları, zelzelelerin etkilediği 11 vilayette yaklaşık 1 ay süren saha incelemelerinde bulundu.
Çalışma sonucunda, sarsıntı bölgesindeki 400 kilometre zelzele yüzey kırığı, kesintisiz olarak insansız hava aracıyla kaydedildi.
Çalışmada, Göksun’da 30 ile 40 santimetrelik yer değiştirmeler yaşandığı lakin Göksun’un 20 kilometre doğusunda Fındık köyünde yolun 7 metre yer değiştirdiği, bu yüzden bölgedeki derede küçük göl oluşumu tespit edildi.
Aynı araştırmada, Göksun’un doğusundaki Barış köyünde yolların 8,6 – 8,9 metre yer değiştiği, bu nedenle yolun kullanılamaz hale geldiği, yol üzerindeki güç iletim çizgilerinin bir evvelki pozisyonuna nazaran 8 metre batıya hakikat hareket ettiği belirlendi.
Gaziantep’teki Narlı bölgesindeki tarlaların yatay ve düşey tarafta yaklaşık 1 metre 80 santimetre çöktüğü tespiti yapıldı.
“İKİNCİ ZELZELEDE 8-9 METRE YER DEĞİŞTİRMELER GÖRDÜK”
Prof. Dr. Cengiz Yıldırım, araştırmaya ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, zelzelelerin akabinde grup oluşturarak 1 Mart’ta bölgeye hareket ettiklerini söyledi.
Projeyle, bir sarsıntı yüzey kırığının baştan sonuna kadar örneğini çıkardıklarını belirten Yıldırım, “İlk zelzelede 300 kilometre, ikinci zelzelede yaklaşık 100 kilometre boyunca kesintisiz olarak üç boyutlu yüksek çözünürlüklü ve yüksek yersel doğrulukta yüzey kırığını haritalandırdık. Bu çalışma daha evvel Türkiye’de bu kadar yüksek çözünürlükte hiç yapılmamıştı. Dünyada da bizim ulaştığımız çözünürlüğe ulaşılmadı. Gayemiz yüzey kırığını en küçük kılcal çatlaklarına kadar birincil ve ikincil yapıları olmak üzere haritalamak, bunun üzerindeki yer değiştirmeleri belirlemekti.” dedi.
Gaziantep’i merkez alarak en güneyde Hatay Havaalanı’nın olduğu bölgeden, kuzeyde Çelikhan’ın Memnun Köyü’ne kadar birinci zelzelenin yüzey kırığı boyunca çalıştıklarını anlatan Yıldırım, “İkinci sarsıntının yüzey kırığının Göksun’dan, Nurhak’ın kuzeydoğusundaki Çığlık Köyüne kadar bütün bölgeyi kesintisiz olarak uçtuk. Bölgede farklı faylar hakkında bilgilerimiz çok sonlu. Bu faylar 7’nin üzerinde zelzele üretme potansiyeline sahip. Bu ilgiyi anlayabilmek için bu sarsıntı yüzey kırıklığının çok ayrıntılı halde haritalanması gerekiyordu.” diye konuştu.
Çalışmada birinci zelzele büyüklük olarak ikinci zelzeleden daha büyük olmasına karşın, yer değiştirmelerin ikinci sarsıntıdan daha düşük olduğunu tespit ettiklerini vurgulayan Yıldırım, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Gölbaşı etrafında yer değiştirmeleri 6 metre civarında ölçtük fakat ikinci sarsıntıda yer değiştirmeleri 8 – 9 metre ortasında ölçtük. Sarsıntıda en fazla hasarı fay zonu boyunca Nurdağı, Kırıkhan, Hatay merkezde gözlemledik. Kuzeyde sarsıntı yüzey kırığının daha çizgisel, dar bir zonda ilerlerken güneyde, Hatay civarında çok daha geniş bir zonda yüzey kırığının oluştuğunu belirledik. Canlı fayların haritalanması çok kıymetli. MTA, yaklaşık 30 yıldır Türkiye’nin canlı faylarını haritalandırıyor. Zelzelede fayların haritalanmasında çizilen fayların bir kısmı yüzey kırığıyla çok net örtüşürken birtakım yerlerde yüzey kırığının çizilen bu faylardan uzaklaştığını ve bu fay çizgilerinden saptığını gördük. Birden fazla yerde hakikaten fay, yüzey kırığı fayını takip ediyor lakin etmediği alanlar var. Projemizle ileriye yönelik olarak sarsıntı beklenen fay zonlarının tekrar gözden geçirilmesi, bilhassa sakınım zonlarının genişliğinin belirlenmesi manasında değerli bir katkı verecek. Çalışmamız 3 boyutlu bir çalışma. Burada sanal bir stüdyo oluşturduk. Buraya gelenler sanal gözlüklerini taktıklarında artık yüzey kırığı üzerinde yürüyebilecekler, bizim alanda gördüğümüz çözünürlükte ve ayrıntıda yüzey kırığı üzerinde ölçüm yapabilecekler.”
“ANAYOL 4 METRE YER DEĞİŞTİRDİ”
Çalışma ile zelzele bölgesinde yüzey kırığının deformasyonlarıyla ilgili müşahedeler de yaptıklarını anlatan Yıldırım, Gaziantep’ten Kahramanmaraş’a hakikat ana yolun yaklaşık 4 metre yer değiştirdiğini tespit ettiklerini belirtti.
Yıldırım, Pazarcık ve Gölbaşında tarla hudutlarında 5 metreye varan yer değişmelerin yaşandığını vurgulayarak, “Buralarda küçük derelerin yataklarında 5 metreye varan yer değiştirmeler olduğunu gördük. Pazarcık’ın çabucak kuzeyinde Gölbaşı’na gerçek demiryolunun sarsıntı sırasında ziyan gördüğünü ve yamulduğunu gözlemledik. Bu müşahedeler çok kıymetli. Zelzele sırasında bu yer değiştirmelerin dağılımı, bu deformasyonun etraftaki hasar-zemin bağı, inşaat mühendisliği ve yer bilimleri mühendisliği açısından tartışacak mevzular. Bizde onlar için data tabanı oluşturduk.” değerlendirmesinde bulundu.
Odatv.com