YTÜ ve KOÜ’de misyonlu akademisyenler, 6 Şubat’taki zelzelelerin akabinde hayata geçirilen “Deprem Sonrası Radon Gaz Konsantrasyonlarının Belirlenmesi Projesi” kapsamında, zelzelelerin merkez üssü Kahramanmaraş’ın Elbistan ve Ekinözü ilçeleri ortasındaki Akpınar Mahallesi’nde radon gazı düzeyinin tespiti için 9 Şubat’ta araştırma yaptı.
RADON GAZI DÜZEYİ DÜŞTÜ
TÜBİTAK 1002-C Doğal Afetler Odaklı Saha Çalışması Acil Dayanak Programı kapsamında hazırlanan proje ile tıpkı noktadaki radon gazı ölçümünün ikincisi ise 29 Temmuz-6 Ağustos periyodunda gerçekleştirildi.
Projede yer alan YTÜ Elektrik-Elektronik Fakültesi Biyomedikal Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Osman Günay, AA muhabirine, yapılan ikinci ölçümlere nazaran, radon gazı düzeyinin 6 ay ortanın akabinde düştüğünü söyledi.
“DEĞERLERDE DALGALANMAYI ÇOK FAZLA GÖREMEDİK”
Kahramanmaraş’ta 9-12 Şubat tarihleri ortasında olağanın 4 katı radon gazı ortaya çıktığını hatırlatan Günay, 29 Temmuz-6 Ağustos tarihleri ortasında yapılan ölçümlerde radon gazı düzeyinin stabil hale geldiğini belirtti. Günay, şunları kaydetti:
“6 Şubat zelzelelerinin akabinde üç gün sonra biz buraya geldik. Zelzelenin merkez üssünde yerinde radon gazı ölçümü yaptık. Radon gazı ölçümlerinde zelzeleden sonra epeyce yüksek kıymetleri okuduk ve bedeller ortasında değişkenlik kelam konusuydu. Birinci ölçümde gaz düzeyinin 42 bin-35 bin becquerel/metreküp (Bq/m3) ortasında gidip geldiğini gözlemledik. Birinci ölçülen pahaların sağlamasını yapmak için tekrar Elbistan ve Ekinözü ilçeleri ortasında bulunan Akpınar Mahallesi’ne geldik, 24-25 bin (Bq/m3) civarında ölçümler yaptık. Artık pahaların mümkün olduğu kadar stabile ulaşmış vaziyette olduğunu gördük. Dalgalanmayı çok fazla göremedik.”
Toprağın yapısında uranyum ve toryum üzere radyoaktif hususlar bulunduğunu söz eden Günay, “Depremle birlikte radon gazı yeryüzüne çıkıyor. Bu radyoaktif unsurlar yalnızca burada yok. Her yerde, her toprakta radyoaktif hususlar var ve bozulması sonucunda radon gazı meydana geliyor. Kimi yerlerde husus ölçüsüne nazaran daha fazla, birtakım yerlerde daha az olabiliyor. Sarsıntı esnasında oluşan çatlaklardan, oluşan kırıklardan yeryüzüne bu radon gazının çıkış ölçüsü daha fazla olmakta. Biz şubat ayında yaptığımız ölçümlerde bunu gördük. Burada, şu andaki yaptığımız ölçümlerle kıyaslamış oluyoruz.” açıklamasında bulundu.
İSTANBUL İLE İLGİLİ PROJEYİ TÜBİTAK KABUL ETTİ
Günay, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun İstanbul-Adalar segmentindeki Anadolu ve Avrasya levhalarında radon gaz konsantrasyonları ile sismik aktiviteler ortasındaki münasebetin yapay zeka ile modellemesi projesini hazırladıklarını ve projenin TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projeleri Destekleme Programı’nda kabul edildiğini söyledi.
İstanbul’da muhtemel zelzeleyle alakalı çalışmaları olduğunu vurgulayan Günay, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bazı milletlerarası yayınlara baktığımız vakit yalnızca sarsıntı esnasında değil, zelzeleden evvel meydana gelen kılcal çatlaklardan da radon gaz konsantrasyonunun arttığı söylenmekte. Biz de bu çalışmalarımızla bunların üzerine gitmek istiyoruz. Bu doğrultuda TÜBİTAK’ta yeni bir projemiz kabul oldu. Bu projemizi İstanbul’da yapacağız. Beklenen büyük İstanbul sarsıntısında radon gaz konsantrasyonlarıyla yer kabuğu ortasındaki ilgiyi yapay zeka ile modellemeye çalışıyoruz. TÜBİTAK’a hem bugünkü hem 6 Şubat’taki verdikleri takviye hem de bundan sonraki verecekleri takviyeler için şimdiden çok teşekkür ederiz.”
